Ο Ηλίας Τανταλίδης (1818 - 1876) ήταν Έλληνας ποιητής, φιλόλογος και καθηγητής του 19ου αιώνα.
Γεννήθηκε το 1818 στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης. Σπούδασε αρχικά στην πατριαρχική του Γένους Σχολη, και μετά στην Σχολή της Ξηροκρήνης. Συμπλήρωσε τις σπουδές του στην ακμάζουσα Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης.
Επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και προσλήφθηκε από τον δεινό φιλόλογο και άριστο ιατρό Στέφανου Καραθεωδορή ως ιδιαίτερου διδασκάλου των τέκνων του, τα οποία δίδαξε επί έξι χρόνια.
Το 1840 ο Τανταλίδης πήγε στην Αθήνα για να διευρύνει τις γνώσεις του παρακολουθώντας εκεί μαθήματα ανώτερων Μαθηματικών στο νεοϊδρυθέν Πανεπιστήμιο. Παρακολούθησε επί τρία χρόνια φιλοσοφία και φιλολογία.
Επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και επιχείρησε την έκδοση εκκλησιαστικού περιοδικού συγγράμματος, το οποίο όμως δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει, διότι, το 1845 η όρασή του ασθένησε και τυφλώθηκε.
Διορίστηκε και δέχτηκε το 1846 έδρα καθηγητού των Ελληνικών γραμμάτων στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης, στην οποία δίδαξε επί τριάντα χρόνια με μεγάλη επιτυχία ως τον θάνατό του. Τόσο σπάνια ήταν η ισχυρή θέλησή του, που οδηγούμενος από τον υπηρέτη του πήγαινε τακτικά στην αίθουσα των παραδόσεων και δίδασκε.
Απεβίωσε σε ηλικία 58 ετών στην Κωνσταντινούπολη το 1876 από οξεία περιτονίτιδα.
Από παιδί είχε κλίση στην ποίηση. Στη Σμύρνη ως σπουδαστής και μόλις δέκα χρονών εξέδωσε το πρώτο του ποιητικό έργο, την «Ωδή εις τον Μάιον». Εικοσαετής εξέδωσε τα «Παίγνια» και έλαβε εξέχουσα θέση ανάμεσα στους ποιητές της Ελλάδας. Τρίτο ποιητικό του έργο είναι τα «Ιδιωτικά στιχουργήματα», που έκδωσε το 1860 στην Τεργέστη.
Μαθητής ακόμη δημοσίευσε το ποίημα Ύμνος εις τον Μάιον, ενώ το 1837 αποφοίτησε από την Ευαγγελική Σχολή και δημοσίευσε την ποιητική συλλογή Παίγνια στην καθομιλουμένη του Φαναρίου, αφιερωμένη στην προστάτιδά του Λουκία Καραθεοδωρή, στο σπίτι της οποίας δούλευε ως οικοδιδάσκαλος.
Παρά την αναπηρία του ωστόσο διορίστηκε χάρη στην ευρεία μόρφωσή του καθηγητής στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, όπου δίδαξε για τριάντα χρόνια. Παράλληλα συνέχισε να γράφει καθ’υπαγόρευση θεολογικές και φιλολογικές μελέτες (Παπιστικοί έλεγχοι, Το σχίσμα και ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Κύριλλος ο Β΄, Ινδική αλληλογραφία, κ.α.). Το 1860 δημοσίευσε στην Τεργέστη τη δεύτερη ποιητική συλλογή του με τίτλο Ιδιωτικά στιχουργήματα, αυτή τη φορά ωστόσο η γλώσσα του άγγιξε την άκρα καθαρεύουσα. Το 1876 ξαναεπισκέφτηκε την Αθήνα για να επιβλέψει την έκδοση της τρίτης ποιητικής συλλογής του με τίτλο Τα Άσματα.
Για τη δράση του Τανταλίδη πρέπει επίσης να σημειωθεί η επίδραση που άσκησε σε εθνικά ζητήματα, καθώς υπήρξε σύμβουλος στα ελληνικά Πατριαρχεία. Η περίπτωση του Τανταλίδη σηματοδότησε χρονικά τη λήξη της Φαναριώτικης λογοτεχνικής παραγωγής. Δάσκαλος του Γεωργίου Βιζυηνού, διείδε την κλίση του μαθητή του στη συγγραφή, τον απέτρεψε από τον ιερατικό δρόμο και τον βοήθησε να σπουδάσει στην Ευρώπη.
Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)
• Παίγνια · ή Ποιήματα Διάφορα. Σμύρνη, τυπ. Ηώς, 1839.
• Ιδιωτικά στιχουργήματα. Τεργέστη, τυπ. Λοϋδ, 1860.
• Άσματα μετά μουσικής (παιδικά τραγούδια). Αθήνα, 1876.
• Ποιήματα· Μετά προλόγου υπό Ιω.Ζερβού. Αθήνα, Φέξης, 1916.
• Άσματα πολεμιστήρια. Ύδρα, 1927.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
• Ισιδωρίδης Ι. - Σκυλίσσης, «Ηλία Τανταλίδου βίος και έργα», Παρνασσός1, 1877, σ.81-95.
• Δημαράς Κ.Θ., Ποιηταί του ΙΘ΄ αιώνα, σ.290 κ.εξ, Αθήνα, Αετός, 1959 (στη σειρά Βασική Βιβλιοθήκη, αρ.12).
• Κασιάνης Ελευθ., Ηλίας Τανταλίδης · Ποιητής και Διδάσκαλος του Γένους (όπου και βιβλιογραφία). Αθήνα, 1971.
• Τανταλίδης Δ.Λ., «Τανταλίδης Hλίας», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια22. Αθήνα, Πυρσός, 1933.
• Μερακλής Μ.Γ., «Ηλίας Τανταλίδης», Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί – Εποχή του Παλαμά - Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία – Γραμματολογία, σ.124-127. Αθήνα, Σοκόλης, 1977.
• Παναγιωτόπουλος Μέμος, Νεοελληνική ποιητική ανθολογία. Αθήνα, Εταιρεία ελληνικού βιβλίου, χ.χ.
• Κασιάνης Ελευθέριος, Ηλίας Τανταλίδης · Ποιητής και διδάσκαλος του Γένους. Αθήνα, 1971.
• Τωμαδάκης Β. Φρ., «Καταγραφή επιγραμμάτων Ηλία Τανταλίδου ποιηθέντων εις αρχαίαν γλώσσα και μέτρα προσωδιακά», Αθηνά72, 1971, σ.149-159.
• χ.σ., «Τανταλίδης Ηλίας», Παγκόσμιο βιογραφικό λεξικό 9β΄. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.